0
3896
Punktem wyjścia do analizy procesu przetwarzania sensorycznego są zmysły odpowiadające za zapewnienie bezpieczeństwa, szeroko pojęte uczenie się oraz formułowanie adekwatnych reakcji na zmiany i wymagania środowiska. Dla całościowego rozwoju człowieka fundamentalne znaczenie mają trzy z nich: zmysł przedsionkowy (zwany zmysłem równowagi lub błędnikiem), proprioceptywny (czucia głębokiego) i dotykowy. Aby dziecko prawidłowo się rozwijało, potrzebne jest nie tylko harmonijne funkcjonowanie poszczególnych zmysłów, ale także ich wzajemna współpraca. Jeśli zmysły napotykają trudności z odbiorem bodźców, zaś mózg nie radzi sobie z łączeniem i porządkowaniem tych informacji, mówimy o zaburzeniach integracji sensorycznej.
Dziecko z autyzmem a zaburzenia integracji sensorycznej
Autyzm to całościowe zaburzenie rozwoju o wieloczynnikowej etiologii i zróżnicowanym obrazie funkcjonowania. Wiele osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu przejawia również dysfunkcje w obszarze odbierania i przetwarzania bodźców sensorycznych. Na przestrzeni ostatnich lat zaobserwowano wzrost liczby dzieci otrzymujących rozpoznanie autyzmu czy zespołu Aspergera. Szacuje się, że w Polsce u 1 na 100 podopiecznych może być postawiona taka diagnoza. Coraz częściej podejmuje się również temat zaburzeń integracji sensorycznej u dziecka z autyzmem. Ocena procesów przetwarzania sensorycznego jest złożona, ponieważ wymaga analizy wyników prób klinicznych, obserwacji podopiecznego w trakcie różnych czynności, oceny koncentracji uwagi, reaktywności i funkcjonowania emocjonalno-społecznego. Ocenę powinny poprzedzać nie tylko wnikliwe badania, ale także wiedza o codziennej aktywności dziecka z autyzmem.
Zaburzenia SI – co kryje się pod tym pojęciem?
Psycholog Carl H. Delacato w książce zatytułowanej „Dziwne, niepojęte: autystyczne dziecko” obszernie opisał problematykę zaburzeń integracji sensorycznej. Zauważył on, że dziecko z autyzmem poprzez swoje zachowanie wysyła komunikaty pokazujące, które systemy sensoryczne mogą nie działać u niego prawidłowo. Ekspert wyodrębnił pięć podstawowych systemów sensorycznych: dotyk, wzrok, słuch, smak i węch. Trudności związane z przetwarzaniem sensorycznym określił w następujących grupach: nadwrażliwość, podwrażliwość i „biały szum”, który zdefiniował jako wrażenia niemieszczące się ani w kategorii nadwrażliwego odbierania bodźców, ani zmniejszonej reaktywności na bodźce sensoryczne. Carl H. Delacato w swojej publikacji nie uwzględnił systemu przedsionkowego i proprioceptywnego, jednak obserwując dziecko z autyzmem dotknięte zaburzeniami integracji sensorycznej, wiele z zachowań opisanych przez autora można u podopiecznego dostrzec.
Dyspraksja u dzieci z zaburzeniami SI w aspekcie diagnostycznym i terapeutycznym
Zakłócenia w działaniu bazowych zmysłów i ich integracji zauważa się również u dzieci afatycznych. Zaburzenia SI przejawiają się w słabym czuciu własnego ciała, zakłóceniach w regulacji napięcia mięśniowego, nieprawidłowej postawie, kłopotach w równowadze i koordynacji oraz osłabionej zdolności planowania motorycznego. Ten typ trudności można zaobserwować u dzieci z niedokształceniem mowy o typie afazji motorycznej. Praksja to zdolność kory mózgowej do sterowania sekwencją ruchów w nowej sytuacji. Zaburzenia w tym obszarze nazywamy dyspraksją, która wpływa na wiele funkcji życiowych, w tym na wspomniany już rozwój mowy. Dyspraksja u dzieci ujawnia się poprzez trudności z opanowaniem zdolności czytania i pisania, co spowodowane jest powolnym zapamiętywaniem nowych wzorców ruchowych. Dzieci dyspraktyczne wiedzą, jaką czynność wykonać, jednak mają problem z wyobrażeniem sobie akcji ruchowej oraz z jej realizacją. Dyspraksja u dzieci jest trudna do rozpoznania, ponieważ wymaga wykluczenia stanów chorobowych, które mogą być źródłem problemów motorycznych. Chcąc właściwie zdiagnozować dyspraksję u dzieci, należałoby zasięgnąć opinii osób mających udział w procesie wychowawczym, np. lekarza pierwszego kontaktu, grona pedagogicznego, psychologa, pedagoga, rodzica, logopedy, fizjoterapeuty lub innego specjalisty. Terapia dyspraksji u dzieci ma na celu m.in. zwiększenie świadomości własnego ciała i umiejętności związanych z przekraczaniem linii środkowej ciała za pomocą aktywności rozwijających bazowe systemy zmysłowe.
Jak zaburzenia SI wpływają na rozwój mowy?
Ograniczenia dotyczące przetwarzania informacji przedsionkowych, proprioceptywnych, dotykowych i słuchowych mogą współwystępować z opóźnionym rozwojem mowy. Rozpoznanie nieprawidłowego przetwarzania informacji sensorycznych pozwala zapobiec negatywnym skutkom dysfunkcji w tym obszarze i umożliwia oszacowanie skuteczności terapii logopedycznej. Rozwój mowy dziecka jest nieodłącznie związany z jego ogólnym rozwojem. W stymulacji podopiecznego konieczne jest oddziaływanie zarówno na mowę, jak i na powiązane z nią zmysły słuchu i wzroku, małą motorykę i koordynację ruchową.
